Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen bileğildir. Tüze, topluluk ortamında insanoğluın bayağı elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Hak kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene terk etmek, maşeri ömürın gerçekleşmesini hazırlamak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin zıtsına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, pekâlâ dosdoğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk ortamında insanoğluın reviş ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte dostluk, sima davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-sima, sima-doğa ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence altına düzenınmasıdır. Tüze, beşeriyet seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul rey ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak belirten içtihatlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini hazırlamak için konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve seçimın kâffesidür. Elan yaygın bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş maşeri evetşlakin düzenidir. Tüze Lafız Manaı Tüze kelimesi Arabi “doğruluk” kökünden gelir ve doğruluk kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “doğruluk” kelimesinin çoğkebir “ilenme’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na göre dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk fehvaında da kullanılır. Uygulayım Manaı Tüze dönemden döneme değiştiği dâhilin hala doyurucu bir tanılamam mimarilamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Mukannen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi ortamında esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri husus kayran kısmına Özel Tüze, zevat ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun temellıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları sima davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun değer yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla misal nitelikteki kamu durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze kayranında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları çelmek dâhilin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve mangiz cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kazanç mantinota; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kabilinden başka dostluk dallarında başka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal içtihatleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik ortamında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Içtimai İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun ameliye amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın mimarisından meydana gelen gereksinimlerinı zıtlamaya çdüzenışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni ömürın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın katıksız mimarisına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine usturuplu yetişmek zorundadır. Tüze önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile ilişkindır; kazançlı gereksemelara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Hak Tüze bu fonksiyonu ile makul bir kodifikasyon altına aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak temel kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanılamamıyla doğruluk, “bir muadele düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yetişmek üzere dü başka anlamda kullanılır. Hak esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet fehvaında ferdî bir özelliği deyimler. özlük her vakit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni kazandırmak uğrunda kadimî ve bileğişlemmez bir çaba gösterir. İşte bu reviş ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk kavramı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk kayranında hukuki değer olarak kelam konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk dâhilindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini dâhilermiş kurallar kamuü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek yerinde bulunduğuna göre, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini dâhilerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lazım mevcut düzeni arkalamak, gerekse onu bileğişlemtirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her vakit adalete temelvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta zıtmıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim dostluk fehvaında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut dostluk düzenlerinin namına usturuplu olup olmadığı açısından bir değer ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif zıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon istikrar ortamında olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşlakin uyacak, hem bile bu maşeri ömürın barış ortamında sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü esenlamaya çdüzenışacaktır.